Khi người vay nợ chết phải làm thế nào?

Tôi tên Ngọ ở huyện Bù Đăng Bình Phước. Năm 2017,tôi có cho ông Trần Gia Lâm vay 100 triệu đồng, có giấy tờ hẳn hoi, tuy nhiên, đến tháng 9/2018, ông Lâm bị tai nạn, dẫn đến cái chết bất ngờ. Gia đình tổ chức tang gia…nên tôi chưa có cơ hội để đòi số tiền nợ đó. Do vậy, để một thời gian đã qua thì tôi mới qua nhà gặp vợ và các con ông ấy đòi, nhưng họ dây dưa không chịu trách nhiệm. Tôi được biết khi chết ông Lâm để lại tài sản là 02 hecta đất và một ngôi nhà. Trung tâm trợ giúp pháp lý cho tôi được rõ.

Theo như chú Ngọ trình bày thì chúng tôi xác định chú và ông Lâm đã xác lập một hợp đồng vay tài sản, theo Bộ luật dân sự năm 2015 thì hợp đồng vay tài sản được quy định như sau:
“Điều 463. Hợp đồng vay tài sản
Hợp đồng vay tài sản là sự thỏa thuận giữa các bên, theo đó bên cho vay giao tài sản cho bên vay; khi đến hạn trả, bên vay phải hoàn trả cho bên cho vay tài sản cùng loại theo đúng số lượng, chất lượng và chỉ phải trả lãi nếu có thỏa thuận hoặc pháp luật có quy định.”
Hợp đồng vay tài sản cũng xác định nghĩa vụ của bên vay đó là trả lại tài sản cho bên cho vay, theo đúng số lượng, chủng loại đã thỏa thuận và đã nhận của bên cho vay. Theo như chú trình bày thì chú đã cho ông Lâm vay 100 triệu đồng, ông Lâm có nghĩa vụ phải trả 100 triệu đồng cho chú đúng hạn đã thỏa thuận trong hợp đồng và số tiền lãi (nếu hai bên có quy định lãi suất). Sau đó lại xảy ra vụ việc đó là ông Lâm bị bệnh và chết, do đó, chú không có người để đòi nợ.

Tuy nhiên pháp luật dân sự đã có quy định về những người phải thực hiện nghĩa vụ trả nợ khi mà người vay tiền chết theo Bộ luật dân sự năm 2015 như sau:
“Điều 615. Thực hiện nghĩa vụ tài sản do người chết để lại
1, Những người hưởng thừa kế có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ tài sản trong phạm vi di sản do người chết để lại, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
2, Trường hợp di sản chưa được chia thì nghĩa vụ tài sản do người chết để lại được người quản lý di sản thực hiện theo thỏa thuận của những người thừa kế trong phạm vi di sản do người chết để lại.
3, Trường hợp di sản đã được chia thì mỗi người thừa kế thực hiện nghĩa vụ tài sản do người chết để lại tương ứng nhưng không vượt quá phần tài sản mà mình đã nhận, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
4, Trường hợp người thừa kế không phải là cá nhân hưởng di sản theo di chúc thì cũng phải thực hiện nghĩa vụ tài sản do người chết để lại như người thừa kế là cá nhân.”

Theo quy định nêu trên, khi người vay tiền chú đã chết thì nghĩa vụ trả nợ cho chú sẽ do những người thừa kế của người này thực hiện, bao gồm: người thừa kế theo di chúc (nếu người vay tiền chú để lại di chúc); người thừa kế theo pháp luật. Do đó, để đòi lại số tiền đã cho vay, chú có thể yêu cầu những người thừa kế của người vay tiền đã chết (ví dụ như: chồng, các con, cha mẹ đẻ…) thực hiện nghĩa vụ trả nợ cho chú . Tuy nhiên, những người này chỉ chịu trách nhiệm trong phạm vi tài sản mà họ được hưởng( chú có quyền đòi trong phạm vi di sản mà ông Lâm để lại là một phần tài sản trong 02ha đất và ngôi nhà). Nếu những người có nghĩa vụ trả nợ cho chú mà không thực hiện việc trả nợ thì chú có quyền khởi kiện ra Tòa án để đòi lại quyền, lợi ích chính đáng của mình.
Lưu ý, theo quy định tại khoản 3 Điều 623 Bộ luật Dân sự 2015, thời hiệu yêu cầu người thừa kế thực hiện nghĩa vụ về tài sản của người chết để lại là ba năm, kể từ thời điểm mở thừa kế (tức là từ thời điểm người vay tiền của chú là ông Lâm chết).