Tìm hiểu về tín dụng đen thời kỳ mới
Thời gian qua những vụ việc liên quan đến “tín dụng đen” xảy ra khá phổ biến, nổi lên là hoạt động cho vay lãi nặng. Ngoài việc làm cho người vay tiền lâm vào tình cảnh khánh kiệt về tài chính, hoạt động vay lãi, thu nợ còn trực tiếp làm gia tăng tỷ lệ các vụ án như cưỡng đoạt tài sản, đánh bạc, giết người… gây hoang mang dư luận; gây mất trật tự, an toàn xã hội.
Thế nào là “tín dụng đen”?
“Tín dụng đen” được hiểu là hình thức cho vay, đi vay hoặc huy động vốn với lãi suất vượt mức lãi suất cho vay mà Nhà nước hay pháp luật quy định, được thực hiện bởi các cá nhân, nhóm người hoặc tổ chức kinh doanh dịch vụ tài chính.
Hiện nay có một số loại vay “tín dụng đen” phổ biến như: Vay tiền gộp (hay còn gọi là vay “Bát”), nghĩa là vay ngắn hạn, yêu cầu trả gốc và lãi hàng ngày. “Vay nóng”, trả lãi theo ngày, trả nợ gốc vào một thời điểm ấn định, sau đó có thể thỏa thuận gia hạn thêm. Một loại cho vay khác là cho vay mua xổ số (hay “đề đóm”), khi con nợ không có khả năng trả thì ép viết giấy nợ, tính lãi cao, sau đó ép phải chuyển nhượng nhà cửa, tài sản để trừ nợ… Ngoài ra, hiện nay cũng xuất hiện một số đối tượng, cơ sở lợi dụng hình thức cho vay trực tuyến, vay online thông qua các trang mạng, mạng xã hội, ứng dụng di động với cách tính lãi và lãi suất tương tự như các hình thức đã nêu. Lãi suất trong các trường hợp này được tính trung bình từ 146%/năm đến 547,5%/năm, cá biệt có vụ lãi xuất được tính tới 1095%/năm, cao gấp nhiều lần mức lãi suất tối đa 20%/năm theo quy định của Bộ luật dân sự.
Một hình thức tinh vi khác của tín dụng đen đó là cho vay tài sản bằng hình thức chuyển nhượng quyền sử dụng đất. Thiệt hại thực tế của người vay là mất trắng tài sản. Với hành vi này ngoài mức lãi cao người vay phải chịu nhiều chi phí phụ, thêm chi phí sang sổ cắt cổ, chi cò cho vay, cắt lãi khoản vay và cuối cùng là phải giao hẳn đất.
Các đối tượng hoạt động “tín dụng đen” thường núp dưới vỏ bọc là các cơ sở kinh doanh, hội nhóm như: Các cơ sở cầm đồ, cơ sở kinh doanh dịch vụ đòi nợ thuê, công ty tài chính; các cơ sở, cá nhân có biểu hiện huy động vốn với lãi suất cao bất thường (chơi hụi, họ, phường…) và thường đưa ra các hình thức để thu hút vốn từ người dân như khuyến mãi, hoa hồng, huy động vốn để đầu tư, ủy thác đầu tư trái phiếu với lãi suất cao.
Xuất hiện loại hình băng nhóm có tổ chức đi lôi kéo, tìm con mồi là người dân tộc thiểu số để dụ dỗ họ chuyển nhượng quyền sử dụng đất vay tài sản. Chúng thường núp bóng đi cò vay tài chính, hỗ trợ tài chính để tạo niềm tin. Thực tế, chúng tư vấn để người vay hiểu sai hậu quả pháp lý nhằm mục đích chiếm được quyền sử dụng đất rồi bán giá rẻ.
Hệ quả của “tín dụng đen” về phía người đi vay là sự gia tăng chóng mặt của món nợ phải trả tích cóp theo thời gian do “lãi mẹ đẻ lãi con”, và viễn cảnh bị phá sản, bị xiết nợ luôn treo lơ lửng trên đầu… Ngoài ra, tín dụng đen kéo theo nguy cơ gây mất an ninh trật tự – an toàn xã hội, đẩy nhiều gia đình rơi vào cảnh “tan cửa nát nhà”. Nhiều trường hợp do không trả được tiền vay, người vay tiền bị uy hiếp, đe dọa, gây thương tích, cưỡng đoạt tài sản. Việc phát hiện, khởi tố các vụ án, bị can phạm tội liên quan đến “tín dụng đen” tương đối phức tạp, do cả người vay và người cho vay đều muốn giấu kín nên việc xử lý của cơ quan chức năng gặp nhiều khó khăn.
Một số nguyên nhân chủ yếu dẫn đến hoạt động “tín dụng đen” sau đây:
Một là, trong thực tế, không phải ai cũng có thể tiếp cận được với nguồn tín dụng ngân hàng, vì nguồn tín dụng hợp pháp này đòi hỏi những điều kiện rất chặt chẽ. Trong khi đặc trưng cơ bản của “tín dụng đen” là có lãi suất cho vay cao nhưng thủ tục thực hiện thì vô cùng đơn giản. Khách hàng của các hoạt động “tín dụng đen” đa dạng, từ những chủ cửa hàng lớn, đến người “cùng quá hóa quẫn”, sẵn sàng chấp nhận mọi điều kiện, miễn có tiền giải quyết nhu cầu nóng và thường không nhận thức được mối nguy hiểm từ “tín dụng đen”.
Hai là, thủ đoạn phạm tội càng ngày càng tinh vi để đối phó với cơ quan chức năng. Một số bị hại trong quá trình vay mượn thường giấu thông tin, thậm chí không hợp tác với người bảo vệ quyền lợi, lực lượng công an; hoặc bị các đối tượng đe dọa khống chế nên không dám tố giác, trình báo do sợ bị trả thù, sợ bị làm rõ việc vay tiền dùng vào một số việc bất chính… Khi cơ quan Công an phát hiện thì sự việc xảy ra đã quá lâu, kéo dài nên chứng cứ thu thập được bị hạn chế, khó khăn cho công tác điều tra, xử lý.
Ba là, một số vướng mắc trong quá trình áp dụng pháp luật gây khó khăn cho công tác đấu tranh với loại tội phạm này, như: Thời hạn điều tra ngắn, việc áp dụng biện pháp ngăn chặn cũng gặp nhiều khó khăn vì theo quy định của BLHS thì đây chỉ là tội phạm ít nghiêm trọng; nhận thức chưa thống nhất của các cơ quan tiến hành tố tụng tại địa phương về số tiền “Thu lời bất chính”, đây chính là những khó khăn, vướng mắc làm ảnh hưởng đến công tác mở rộng điều tra xác minh các tình tiết trong vụ án.
Bốn là, trình độ chuyên môn, kiến thức luật, kiến thức tài chính của người tham gia phòng chống , đấu tranh trực tiếp đấu tranh với loại hình tội phạm này vẫn còn nhiều hạn chế. Thực tiễn việc xử lý hình sự đối với loại tội này chưa nhiều, do đó quá trình điều tra xử lý cũng còn lúng túng, chưa chủ động.
Kìm hãm, đẩy lùi “tín dụng đen” như thế nào?
Để tăng cường công tác phòng ngừa cũng như đấu tranh hiệu quả với loại tội phạm liên quan đến “tín dụng đen” cần thực hiện đồng bộ một số giải pháp:
Trước hết, cần tuyên truyền, cảnh tỉnh người dân biết về những hệ quả của “tín dụng đen”; tuyên truyền nâng cao nhận thức pháp luật cho người dân, nhất là các quy định về giao dịch, vay mượn sử dụng vốn an toàn, thủ đoạn liên quan đến cho vay nặng lãi, đòi nợ thuê; nhấn mạnh đến vai trò của chính quyền cơ sở và các ngành liên quan trong quản lý cấp phép kinh doanh cho các loại hình dịch vụ mà “tín dụng đen” núp bóng. Đồng thời, cần đáp ứng nhu cầu chính đáng của người dân bằng việc mở rộng các nguồn tín dụng ngân hàng cho vay tiêu dùng với lãi suất và thời hạn hợp lý.
Ngoài ra, cần tuyên truyền luật nâng cao hiệu quả công tác tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm; từ đó lực lượng công an tổ chức tấn công trấn áp tội phạm, triệt phá các tổ chức băng nhóm tội phạm, các đường dây lợi dụng “tín dụng đen”, cho vay nặng lãi, đòi nợ thuê trái pháp luật.
Tổ chức tuyên truyền luật thực tiễn, áp dụng giải quyết các vụ việc liên quan đến tín dụng đen tại địa bàn nóng. Tìm chế tài và phương pháp phù hợp để xử lý được các cá nhân, tổ chức hoạt động tín dụng trái luật, lợi dụng kẽ hở của luật để lách luật trong tình hình thực tế hiện nay.
