Các trường hợp công an được kiểm tra hành chính, khám xét

Trong giao tiếp xã hội có văn hóa giao tiếp. Việc giao tiếp giữa cán bộ công an với dân có quy tắc ứng xử. Tìm hiểu luật, để hợp tác với lực lượng công an trong đấu tranh phòng chống tội phạm, giữ gìn an ninh trật tự. Hiểu được trách nhiệm cũng như các quyền lợi của công dân

Khi nào cán bộ công an được phép kiểm tra hành chính người dân, khi nào cán bộ công an được quyền khám xét nhà nhân?

Theo Thông tư 35/2014 của Bộ Công an, cảnh sát khu vực được quyền kiểm tra cư trú của công dân, hộ gia đình, cơ sở cho thuê lưu trú, cơ quan đăng ký, quản lý cư trú các cấp, cơ quan, tổ chức có liên quan đến quản lý cư trú. Hình thức kiểm tra cư trú được tiến hành định kỳ, đột xuất hoặc do yêu cầu phòng chống tội phạm, giữ gìn an ninh trật.

Đối với việc khám xét nơi ở, theo Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015, việc khám người, chỗ ở, chỗ làm việc, địa điểm được quy định như sau:

Điều 192. Căn cứ khám xét người, chỗ ở, nơi làm việc, địa điểm, phương tiện, tài liệu, đồ vật, thư tín, điện tín, bưu kiện, bưu phẩm, dữ liệu điện tử

1. Việc khám xét người, chỗ ở, nơi làm việc, địa điểm, phương tiện chỉ được tiến hành khi có căn cứ để nhận định trong người, chỗ ở, nơi làm việc, địa điểm, phương tiện có công cụ, phương tiện phạm tội, tài liệu, đồ vật, tài sản do phạm tội mà có hoặc đồ vật, dữ liệu điện tử, tài liệu khác có liên quan đến vụ án.

Việc khám xét chỗ ở, nơi làm việc, địa điểm, phương tiện cũng được tiến hành khi cần phát hiện người đang bị truy nã, truy tìm và giải cứu nạn nhân.

2. Khi có căn cứ để nhận định trong thư tín, điện tín, bưu kiện, bưu phẩm, dữ liệu điện tử có công cụ, phương tiện phạm tội, tài liệu, đồ vật, tài sản liên quan đến vụ án thì có thể khám xét thư tín, điện tín, bưu kiện, bưu phẩm, dữ liệu điện tử.

Như vậy, khi có đủ các căn cứ theo quy định vừa trích dẫn ở trên, cơ quan nhà nước có thẩm quyền nói chung và cơ quan công an nói riêng được phép khám xét chỗ ở của công dân.

Khi bắt đầu khám chỗ ở, người khám xét phải đọc lệnh khám và đưa cho đương sự đọc lệnh khám đó; giải thích cho đương sự và những người có mặt biết quyền và nghĩa vụ của họ. Người tiến hành khám phải yêu cầu đương sự đưa ra những đồ vật, tài liệu có liên quan đến vụ án, nếu đương sự từ chối thì tiến hành khám.

Khi khám chỗ ở, địa điểm phải có mặt người chủ hoặc người đã thành niên trong gia đình họ, có đại diện chính quyền xã, phường, thị trấn và người láng giềng chứng kiến; trong trường hợp đương sự và người trong gia đình họ cố tình vắng mặt, bỏ trốn hoặc đi vắng lâu ngày mà việc khám xét không thể trì hoãn thì phải có đại diện chính quyền và hai người láng giềng chứng kiến.

Không được khám chỗ ở vào ban đêm, trừ trường hợp không thể trì hoãn, nhưng phải ghi rõ lý do vào biên bản.

Khi khám chỗ ở, chỗ làm việc, những người có mặt không được tự ý rời khỏi nơi đang bị khám, không được liên hệ, trao đổi với nhau hoặc với những người khác cho đến khi khám xét xong.

Việc hợp tác với cơ quan Công an trong lĩnh vực đấu tranh phòng chống tội phạm là trách nhiệm của công dân. Tuy nhiên pháp luật cũng quy định quyền của người dân về chỗ ở và bảo vệ quyền riêng tư. Nếu pháp luật quy định và Công an nêu được lý do, căn cứ pháp lý, giấy tờ có giá trị về quyền được kiểm tra thì người dân phải có trách nhiệm hợp tác, hỗ trợ lực lượng công an làm nhiệm vụ. Nếu lực lượng công an không có lệnh, không có căn cứ pháp lý về việc kiểm tra, khám chỗ ở thì Công dân có quyền từ chối không mở cửa.

Điều này được ghi nhận tại Hiến pháp năm 2013: “Mọi người có quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở. Không ai được tự ý vào chỗ ở của người khác nếu không được người đó đồng ý.

Ngoài ra, theo luật định, việc khám xét chỗ chỗ ở phải có lệnh của người có thẩm quyền và chỉ được giới hạn trong một số trường hợp nhất định. Nếu lực lượng Công an đến yêu cầu làm việc thì người dân cần phải tìm hiểu rõ lực lượng công an đến làm việc với lý do và căn cứ gì để có những ứng xử phù hợp.

Thông tư số 35/2014/TT-BCA : “Nội dung kiểm tra cư trú bao gồm kiểm tra việc triển khai và tổ chức thực hiện các nội dung đăng ký, quản lý cư trú; quyền và trách nhiệm của công dân, hộ gia đình, cơ quan, tổ chức; các nội dung khác theo pháp luật cư trú.”

Nếu công an kiểm tra tạm trú, tạm vắng thì công dân chỉ cần xuất trình giấy tờ theo yêu cầu; lực lượng Công an muốn vào chỗ ở của Công dân khi kiểm tra tạm trú tạm vắng thì phải được sự đồng ý của họ.

“Cảnh sát khu vực muốn vào nhà của công dân trong trường hợp kiểm tra tạm trú, tạm vắng cần phải sự đồng ý của người chủ nhà hoặc chủ sử dụng. Thực tế người dân hoàn toàn có thể giao tiếp với lực lượng công an ở trước cửa nhà mình mà không nhất thiết phải tiếp xúc trong nhà mình”